Macierzanka piaskowa – właściwości zdrowotne

Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum L.) należy do rodziny jasnotowatych i powszechnie występuje w Polsce. Jest ziołem wykorzystywanym w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz perfumeryjnym. Właściwości prozdrowotne macierzanki znane są od pokoleń, dziś zaś wykorzystują je przede wszystkim zwolennicy naturalnych metod leczenia.

Dzięki swoim pięknym, różowym kwiatom, macierzanka doskonale prezentuje się w ogrodach i na skalniakach. Zapominamy jednak, że roślina ta posiada właściwości lecznicze a nawet… magiczne. Wyjątkowe właściwości macierzanki znane były od dawna. Kąpiele w wywarze z macierzanki zalecano legionistom rzymskim – dla wzmocnienia męskości. Pomagać miała również kobietom – przyciągać męża. Pomocna była również ponoć w egzorcyzmach.

Jakie związki odpowiadają za działanie macierzanki piaskowej?

W lecznictwie wykorzystuje się ziele macierzanki piaskowej (Serpylli herba) oraz olejek macierzankowy (Serpylli oleum) ze względu na obecność licznych związków aktywnych.

Macierzanka piaskowa zawiera do 0,6% olejku eterycznego, w skład którego wchodzą cymen, cytral, karwakrol i tymol. Są to związki chemiczne wykazujące działanie antyseptyczne i odkażające. Olejek uzyskuje się z ziela poprzez destylację z parą wodną.

Ziele macierzanki jest bogatym źródłem flawonoidów, takich jak luteolina, diosmetyna, apigenina czy skutelareina. Substancje te posiadają szerokie spektrum aktywności farmakologicznej. Wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, moczopędne i rozkurczowe. Ponadto diosmetyna jest aktywnym biologicznie metabolitem diosminy, która wchodzi w skład wielu preparatów stosowanych w leczeniu objawów związanych z niewydolnością krążenia żylnego. Ziele macierzanki zawiera także nawet do 7% garbników, działających ściągająco i hamująco na wzrost bakterii.

Obecne w macierzance saponiny posiadają właściwości moczopędne, wykrztuśne, a także wzmagają wydzielanie śluzu. Gorycze, takie jak serpyllina, odpowiadają za zwiększenie wydzielania soku żołądkowego i żółci. Ponadto macierzanka piaskowa stanowi również źródło wielu soli organicznych, kwasów mineralnych oraz witaminy C.

Macierzanka piaskowa – kiedy zbierać macierzankę?

Macierzanka piaskowa to roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są wysuszone kwitnące pędy (ziele macierzanki). Zbieramy je na początku kwitnienia w dni pogodne, po obeschnięciu rosy. Ścinamy kwitnące pędy na takiej wysokości, aby w surowcu nie znalazły się dolne zdrewniałe i pozbawione liści części. Ścięte pędy suszymy cienką warstwą w zacienionym i przewiewnym pomieszczeniu.Ziele macierzanki piaskowej zawiera głównie olejek eteryczny (w jego skład wchodzi przede wszystkim tymol i karwakrol), a także garbniki, gorycze, sole mineralne, kwasy organiczne i witamina C.

Macierzanka piaskowa

Macierzanka najchętniej rośnie na słonecznych, suchych miejscach, na łąkach i pastwiskach, przy drogach, skarpach i na skałach. Rośnie lepiej na glebach wapiennych, toleruje jednak odczyn kwaśny, neutralny lub zasadowy gleby. Nie lubi zacienienia. Spotyka się ją w wielu zakątkach świata, między innymi w Azji, Ameryce Północnej oraz na kontynencie europejskim. Występuje w ponad 300 gatunkach, część z nich ma właściwości lecznicze. Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum) to niewielka krzewinka osiągająca wysokość 10 – 30 cm. Rośnie gęsto –  tworzy zwarte darnie. Jej łodyga pokryta jest drobnymi liśćmi, ma różowo-fioletowe kwiaty. Kwitnie od czerwca do września. Surowcem zielarskim są wysuszone kwitnące pędy. Zbieramy je gdy zakwitną, w pogodne dni, po obeschnięciu rosy. Kwitnące pędy ścinamy na takiej wysokości, aby w suszu nie znalazły się zdrewniałe i pozbawione liści części. Suszymy je w zacienionym i przewiewnym pomieszczeniu.

Macierzanka zastosowanie

Macierzankę stosuje się w problemach z drogami oddechowymi (szczególną uwagę na macierzankę powinni zwrócić palacze – usuwa złogi i pyły osadzające się na drogach oddechowych podczas palenia), przy zaburzeniach trawienia, przy stanach zapalnych, pomaga kobietom przy dolegliwościach kobiecych oraz wzmacnia organizm.

Macierzanka na trądzik

Macierzanka, dzięki silnym właściwościom bakteriobójczym oraz ściągającym doskonale leczy i regeneruje skórę. Właściwości przeciwzapalne naparu z macierzanki wynikają z wysokiej zawartości fenoli i garbników. Jest to skuteczny środek na okłady na zranienia skóry, wrzody i oparzenia. Macierzanka doskonale spisuje się również przy leczeniu trądziku – przemywa się nią zmienioną skórę. Dobrze neutralizuje również świąd po zaczerwienienie ukąszeniach przez owady. Naparem macierzanki dobrze również spłukiwać głowę po umyciu włosów – działa odkażająco, pomaga przy łojotoku i grzybicy skóry głowy.

Macierzanka właściwości lecznicze

Na oskrzele Napar z macierzanki ma działanie wykrztuśne – wspomaga produkcję śluzu i pobudza ruchy rzęsek nabłonka dróg oddechowych. Łagodzi suchym i męczący kaszel. Jest polecana dla palaczy i chorych na przewlekłe nieżyty oskrzeli, skutecznie oczyszcza drogi oddechowe i odkaża je. Działa tak zarówno napar, jak i inhalacje z macierzanki. Na miesiączkę Zaleca się ab przy bolesnych miesiączkach pić herbatkę z macierzanki – działa rozkurczowo i rozluźniająco. Niweluje również bóle głowy, a czasami –  migreny. Doskonale sprawdza się w tym przypadku kąpiel w wywarze z macierzanki. Przygotowujemy ją w prosty sposób: 200 g suszu macierzanki zalewamy trzema litrami wrzątku i odstawiamy na 20 minut. Napar przecedzamy do wanny z wodą, kąpiel nie powinna mieć więcej niż 38°C. W kąpieli przebywamy nie więcej niż 10-15 minut – wtedy działa wzmacniająco na organizm, łagodzi nerwobóle i dolegliwości skórne. Na ból Łagodzi ból wspomniana powyżej kąpiel w naparze z macierzanki. Pomagają na dolegliwości bólowe również okłady z macierzanki, a to dzięki przeciwzapalnym i odkażającym właściwościom flawonoidów i olejku eterycznego. Aby złagodzić bóle reumatyczne, nerwobóle i stłuczenia po urazach robimy gorące okłady z naparu na bolące miejsca. Na wzdęcia i problemy z trawieniem Macierzanka pomaga na niedokwaśność i wzdęcia. Dzięki wysokiej zawartości olejku eterycznego i garbników macierzanka pobudza wydzielanie soków trawiennych, korzystnie wpływa również na pracę wątroby. Dzięki hamowaniu rozwoju bakterii i nadmiernej fermentacji w przewodzie pokarmowym działa wiatropędnie. Odkaża błony śluzowe Wywar z macierzanki doskonale nadaje się do płukania jamy ustnej w przypadku infekcji błon śluzowych lub gardła – ma działanie odkażające, bakteriobójcze i ściągające. Napar z macierzanki dobrze sprawdza się także, użyty do nasiadówek i przemywania okolic intymnych, w razie świądu lub upławów.

Macierzanka zmniejsza bóle miesiączkowe

Ziele macierzanki ma silne właściwości spazmolityczne i przeciwzapalne. Dlatego przy bolesnych miesiączkach dobrze jest popijać herbatkę z macierzanki, która podziała rozkurczowo i rozluźniająco. Jest ona również pomocna przy bólach głowy, a nawet migrenie.

Macierzanka wzmacnia i dodaje energii

Kąpiele z dodatkiem naparu z macierzanki są polecane osobom przemęczonym, osłabionym po chorobie, wyczerpanym nerwowo. Napar działa wzmacniająco, stymuluje układ nerwowy, pobudza pracę serca. Zdaniem zielarzy, najskuteczniejsze są kuracje łączące kąpiele z piciem naparu z macierzanki.

Macierzanka łagodzi nerwobóle

Dzięki przeciwzapalnym i odkażającym właściwościom flawonoidów i olejku eterycznego, zawartych w macierzance, bardzo skutecznie przynosi ona poprawę w bólach reumatycznych, nerwobólach i stłuczeniach po urazach. Aby złagodzić takie dolegliwości, należy robić gorące okłady z naparu na bolące miejsca.

Macierzanka w kuchni

Susz macierzanki stosuje się jako przyprawę do różnych potraw – zwłaszcza mięsnych. Często mylona jest z tymiankiem. Macierzanka szczególnie popularna  jest we Francji – przyprawia się nią królicze mięso.

Napar z ziela macierzanki piaskowej

Jedną łyżkę stołową suszu macierzanki zalewamy szklanką wrzątku i parzymy pod przykryciem 15 minut. Przecedzamy i pijemy trzy razy dziennie przed jedzeniem jako środek wykrztuśny albo po jedzeniu – dla lepszego trawienia. W przypadku schorzeń górnych dróg oddechowych możemy dodać łyżkę miodu.

Stężony napar do stosowania zewnętrznego

Dwie lub trzy łyżki  macierzanki zalewamy połową litra gorącej wody. Podgrzewamy pod przykryciem do zagotowania. Odstawiamy na 15 minut aż naciągnie, przecedzamy. Esencję stosujemy do obmywania ran i kompresów na zmienione miejsca skóry oraz do płukania ust.

Kiedy warto sięgnąć po macierzankę piaskową?

Związki zawarte w macierzance sprawiają, że jest ona wykorzystywana w wielu dolegliwościach. Jako tradycyjny roślinny produkt leczniczy znalazła zastosowanie w leczeniu kaszlu i stanów zapalnych dróg oddechowych. Obecność saponin oraz olejku eterycznego wpływa na ułatwienie odkrztuszania zalegającej wydzieliny, hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych, a także działa przeciwzapalnie.

Dzięki związkom zwiększającym wydzielanie żółci i soków żołądkowych, macierzanka piaskowa jest stosowana w medycynie ludowej przy osłabieniu łaknienia oraz w dolegliwościach trawiennych. Ponadto ziele wykazuje działanie rozkurczowe i wiatropędne.

Macierzanka bywa także używana wspomagająco w leczeniu ran. Zawarte w niej garbniki stymulują tworzenie się skrzepów poprzez aglutynację krwinek czerwonych. Dodatkowo garbniki wykazują działanie ściągające i przeciwbakteryjne, co może pozytywnie wpływać na proces gojenia i regeneracji naskórka.