Dawne białoruskie ziołolecznictwo- dobór roślin w czasie chorób wg. Federowskiego

Ludowa wiedza o chorobach, o ich naturze, znacznie odbiegała od oficjalnego stanowiska. Federowski odnotował, iż za podstawową przyczynę chorób uważano uroki i czary, a także przestrach, wiatr, zimno i wilgoć. Sądzono пр., że niestrawność, dreszcze, gorączka, ból w piersiach i ból żołądka pochodzą z oczarowania, a choroby serca – z przestrachu”. Przyczyną obłędu, czyli „duraty ” najczęściej był zły wiatr, który owiał, przeleciał nad człowiekiem. Niebezpieczne były zwłaszcza powstające na otwartej przestrzeni, na polach powietrzne wiry – „czartowe wesele”. Zachowanie chorego miało wskazywać źródło obłędu.

Gdy obłąkany wzywał Boga lub świętych, uważano, że choroba powstała na skutek złego wiatru lub nieszczęścia, nieszczęśliwej miłości; gdy wzywał diabła, to choroba była „nasłana”

Inne podłoże mógł mieć ból głowy; wierzono mianowicie, że powstaje on, gdy mysz zabierze ludzki włos do swojego gniazda. Natomiast wrzody, czyli „skuły” pojawiały się na ciele na skutek ciężkiej pracy. Przyczyną chorób dzieci miała być „nocnica”, zakradająca się nocą do kołysek i dręcząca małe dzieci, które wówczas nie mogły spać i płakały

W materiałach zebranych przez Federowskiego, w rozdziale Pojęcia o chorobach oraz w rozdziale poświęconym ziołolecznictwu autor wymienił też szereg specyficznych dla ludowej wiedzy chorób, m.in. „kołtun”, „suchoty”, „zimnicę”, „różę” i „uraz”. Kołtun był nazywany przez Federowskiego „reumatyzmem wewnętrznym” i objawiał się bólami kości, mięśni i stawów. Według ludowych wierzeń, gdy człowiek ciężko pracował, mógł „zruszyć kołtuna”, a ten męczył wówczas, świdrował i kruszył kości.

Zapuszczenie, wyhodowanie kołtuna z włosów miało przeciwdziałać wykręcaniu przez chorobę bolących członków i prowadziło do usunięcia choroby na zewnątrz organizmu.

Do często wymienianych przez Federowskiego chorób należały też „suchoty” – podstawowym objawem suchot było wychudzenie, wyniszczenie organizmu. Choroba mogła powstać w wyniku uroków, nieszczęścia – zwłaszcza nieszczęśliwej miłości, a także połknięcia włosa lub piórka. Uważano, że gdy człowiek połknie włos, to „schnie, schnie, póki nie uschnie”

Przyczyną„ zimnicy” miało być zimno, a także wilgoć, woda, która dostała się do ciała. Federowski odnotował poglądy, według których choroba ta miała powstawać, gdy wczesną wiosną – zanim kukułka nie zakukała, spożyto posiłek pod gołym niebem. Powszechnie uważano, że choroba wnika w ciało i wysysa soki, a gdy organizm się broni, wówczas występują dreszcze.

„Różę” uważano natomiast za chorobę zakaźną, objawiającą się powstaniem na skórze czerwonej plamy oraz gorączką. Według Federowskiego wierzono, że każdy człowieka nosi w sobie różę, ale choroba wychodzi na wierzch tylko u tej osoby, która j ą rozgniewa. Powszechnie sądzono, że przyczyną róży mogą być wiatr i przeciąg.

Rośliny lecznicze

Opisując lecznictwo białoruskie Federowski najwięcej uwagi poświęcił roślinom leczniczym, wymienił ponad 200 gatunków wykorzystywanych w domowym lecznictwie, a także zalecanych przez znachorów w leczeniu ludzi i zwierząt, jako leki i środki magii leczniczej. Część tych informacji została zapisana fonetycznie w gwarze białoruskiej. Zebrane materiały autor przedstawił omawiając kolejne rośliny uszeregowane w porządku alfabetycznym ludowych nazw białoruskich. W charakterystykach omawianych rośliny znalazły się również obiegowe nazwy polskie oraz ówczesne nazwy łacińskie (wyjątek kilka roślin, których nazw nie zdołał ustalić), dzięki którym możliwa była identyfikacja i odtworzenie współczesnego nazewnictwa polskiego większości roślin. Federowski przedstawił też informacje dotyczące leczniczego zastosowania, sposobu użycia i postaci leku, w jakiej roślina była podawana choremu. Niekiedy zamieszczał także wiadomości o środowisku wyrastania rośliny.
Wskazany przez Federowskiego sposób użycia roślin leczniczych pozwala na podział omawianych gatunków na dwie grupy – stosowane zewnętrznie i wewnętrznie. Wśród opisanych przez autora gatunków wewnętrznie stosowano ponad 100, a zewnętrznie ok. 80; w tym ok. 20. na dwie te możliwości. Podane przez Federowskiego informacje wskazują że wśród wymienionych gatunków znalazły się również takie, które stanowiły jedynie atrybuty służące w leczniczej magii.

Rośliny na konkretne choroby

Nazwa łacińska;
współczesna nazwa polska,
ludowa nazwa rośliny                                                                Schorzenie                                                             Surowiec i sposób użycia

 

 Olsza czarna                                                            Zaognione rany                                                           Liście

Malva crispa
Ślaz kędzierzawy Hardówka,
żerdówka                                                                              Rany i wrzody                                                               Świeże liście

Malva rotundifolia
Ślaz drobnokwiatowy szelążki                                            Rany Świeże                                                                liście

Senecio jacobaea
Starzec jakubek Hojnik, gojnik                                          Rany

Betula alba Brzoza: b. płacząca                                          Rany                                                                             Kora z młodych gałązek;

Achillea millefolium
Krwawnik pospolity                                                             Rany                                                                             Roztarte ziele na okłady

Plantago major
Babka zwyczajna Babka                                                  Rany    Zwichnięcia                                            Liście; liście utarte z solą – przeciwbólowo

Populus nigra
Topola czarna Topol                                                          Rany, wrzody                                                               Roztarte pączki

Biyonia alba
Przestęp biały                                                                      Wrzody                                                                              Świeże liście

Tussilago farfara
Podbiał pospolity                                                         Rany, wrzody, „róża”                                                     Świeże liście przykładać białą strona

Nymphaea alba
Grzybień biały Lilia wodna                                          „Róża”, ból głowy                                                                       Liście

Lappa tomentosa
Łopian pajçczvnowaty                                                  Ból głowy                                                                                   Świeże liście

Vicia faba Bób                                                                Reumatyzm                                                                               Kwiaty bobu

 

Artemisia abrotanum
Bylica boże drzewko Boże
drzewko                                                                          Kolki, bóle                                                                                          Ziele

Mech z sosny, wełna sosnowa                               Odparzenia stóp

Ślaz zygmarek Ślaz. szlaz                                        Zapalenie migdalków                                                                          Liście

Mentha crispa
Mięta kędzierzawa Mięta
puchowa, m. prosta                                                   Choroby oczu                                                                        Świeże liście napar do obmywania,

 

Tanacetum balsamita
Złocień balsamiczny
Piwonia                                                                     Ból zębów, ból głowy                                  Liście – nacierać lub roztartym okładać bolące miejsca

 

Allium oleraceum
Czosnek zielonawy                                                 Ból zębów                                                                                      Roztarty ząbek

Lysimachia nummularia
Tojeść rozesłana zimazielon                                   Bóle głowy                                                                                 Zmoczone ziele

Lavencla officinalis
Lawenda wąskolistna                                       Bóle reumatyczne                                                            Sparzone ziele lawendy i bagna

Calluna vulgaris
Wrzos zwyczajny                                                       Bóle reumatyczne                                                                              Sparzone ziele

Verbascum sp.
Dziewanna Dziewanna,                                     Bóle reumatyczne                                                                      Sparzone ziele lub odwar

Siano                                                                       Bóle reumatyczne                                                                         Sparzone okruchy

Leonurus cardiaca
Serdecznik pospolity Głucha
pokrzywa, szanta                                                     Obrzmiałe piersi                                                                           Sparzone liście

 

Rozchodnik ogrodowy i leśnv                                 Ból gardła                                                                                        Sparzone liście

Mentha aivensis
Mięta polna Mięta polna,
szanta polna, s. dzika                                        Zapalenie migdalków, stany zapalne dziąseł                                   Sparzone ziele

 

Mentha crispa
Mięta kędzierzawa Mięta
puchowa, m. prosta                                                 Ból żołądka                                                                                         Sparzone ziele

Origanum vulgare
Lebiodka pospolita
macierzanka                                                          Ból głowy                                                                                              Odwar z octem – okłady

Arnica montana
Arnika górska Bukwica;
kościak                                                            Zwichnięcie, złamanie                                    Bolące miejsce okładać gotowaną kaszą z kościanem

Symphytum officinale
Żywokost lekarski                      Bóle w kościach,   zwichnięcia, złamania                         Okłady z kaszy jęczmiennej gotowanej ze starym

Sinapis nigra
Gorczyca czarna                                      Gorączka, ból głowy                                                              Sproszkowane nasiona z ciastem na okłady

Plantago lanceolata
Babka lancetowata                          Pęcherze, odparzenie stóp                                                                           Korzeń roztarty z sadłem

 

Knautia arvensis
Świcrzbnica polna Rannik,
pólnocnik                                                    Rany                                                                                        Sok zapuszczać w rany, aby nie ropiały

Filago arvensis
Nicennica polna Błędnik,
kosmatka; czerwiatocznik                     Larwy owadów w ranie                                                               Sok z łodygi zapuszczać w ranę

 

Potentilla anserina
Pięciornik gęsi                                         Larwy w ranach                                                                                 Sok Okadzanie, podkurzanie

Anthyllis vulneralia
Przelot pospolity Przelot,
przelotnik żółty                                         Przestrach u dzieci;                                                                               Okadzanie;

Clinopodium vulgare
Czyścica storzyszek                                        Przestrach u dzieci                                                                             Ziele święcone na MBZ

Senecio vernalis
Starzec wiosenny i
Helichrisum arenarium
Kocanki piaskowe Nietupicz,
suchotnik, nieśmiertelnik                          Przestrach u dzieci,             Okadzanie zielem święconym na MBZ; rzucany w ogień odgania burzę

 

Jasione montana
Jasieniec piaskowy                                       Niespokojny sen u dzieci                                                  Okadzanie, kąpiele

Galium mollugo
Przytulią pospolita                     Uroki – dziecko choruje i jest blade                                              Ziele do okadzania i kąpieli,

Galium verum
Przytulią właściwa                             Uroki – dziecko choruje i jest żółte.                                                   Okadzanie, kąpiel

 

Paeonia officinalis
Piwonia lekarska piwonia                             Padaczka                                                              Kwiaty okadzanie w celu oddalenia napadu

Goodyera repens
Tajęża jednostronna Konwalia
leśna                                                            Choroby wysypkowe dzieci – ognopiór, pokrzywka                 okadzanie

Euphorbia helioscopia
Wilczomlecz obrotny
Miesięcznik                                                             Biegunka u dzieci                                                       Okadzanie, kąpiele

 

Hyoscyamus niger
Lulek czarny Blekot                                                  Ból zębów                                                                         Liście i nasiona palone w fajce

Genista tinctoria
Janowiec barwierski                                       Suchoty u dzieci                                                           Odwar do kąpieli

Cichorium intybus
Cykoria podróżnik                                                Suchoty, osłabienie u dzieci                                                              Kąpiele

 

Veronica officinalis
Przetacznik leśny Suchotnik
leśny                                                                      Suchoty u dorosłych i młodzieży                                             Odwar do kąpieli

 

Anemone nemorosa
Zawilec gajowy Białe
przylaszczki                                                            Osłabienie u dzieci                                                                                Kąpiele

 

Acorus calamus
Tatarak zwyczajny                                                          Szkorbut                                                            Odwar z korzenia z octem do płukania

Silene inflata
Lcpnica rozdęta Laskanka,
luskawica                                                            Słabo chodzące dzieci                                                          Kąpiel wzmacniająca nogi

Solidago virga-aurea
Nawloć pospolita                                                            Białe upławy                                               Letni odwar do moczenia nóg – wzmacnia żyły

Daucus carota
Marchew zwyczajna                                                   Żółtaczka                                                            Odwar z nasion do obmywania

Вcrula alba
Brzoza zwisła: b. płacząca                              Wypadanie włosów                                                  Odwar z liści do mycia włosów

Euphrasia officinalis
Świetlik
Zicłc Najświętszej Matki                                    Środek na porost włosów                                                Do mycia włosów

Linaria vulgaris
Lnica pospolita                                                          Wypadanie włosów                                                          Napar do mycia włosów

 

Ledum palustre
Bagno zwyczajne                                                      Reumatyzm                                                Kąpiele; ziele – pęki ziela zatykane w chlewach

Oenothera biennis
Wiesiołek dwuletni Dziewanna
dzika                                                                                   Rany i wrzody                                                                  Odwar – przemywania

Biyonia alba
Przcstęp biały                                                                      wrzody w gardle  Ból gardła                                            Do płukania odwar

Hyzop lekarski Izop, józefek pu, brunelki  
Salvia officinalis
Szahvia lekarska                                                                     Ból gardła                                                                     Napar do płukania

 

Glechoma hederacea
Bluszczyk kurdybanek
Rozchodnik ogrodowy i leśny                                         Ból gardła                                          Odwar z dodatkiem soli, miodu do płukania

Origanum majorana
Lebiodka majeranek                                                 Choroby zapalne oczu                    Odwar z majeranku i mięty zwyczajnej do przemywania

 

Agrostemma githago
Kąkol polny                                                                   Wybielanie skóry                                              Nasiona roztarte z wodą na mleczko do mycia

 

Hypericum perforatum
Dziurawiec zwyczajny
Świętojańskie ziele                                                          Głuchota                                       Oliwa, w której moczono kwiaty, zakrapiana do ucha

 

Możesz również polubić…