Bogowie Słowian w skrócie

Religia Słowian przed przyjęciem chrześcijaństwa była deifikacją natury (animizm) połączoną z wiarą w osobowe antropomorficzne bóstwa plemienne i kultem przodków.

Do najwyższych męskich bóstw mitologii wschodnich Słowian należą Perun, Svarog i Svarozhich, Dazhbog, Veles (Volos), Khors, Stribog, Yarilo.

Perun jest bogiem piorunów, grzmotów i błyskawic. Pochodzenie słowa „perun” nie jest wiarygodnie ustalone. W ujęciu historycznym i socjologicznym powstanie kultu Peruna należy wiązać ze wspólnymi indoeuropejskimi korzeniami, kiedy zarysowały się cechy demokracji wojskowej, pojawiły się pierwsze oddziały uzbrojone w topory bojowe.

Weles (Wołosa). W annałach Veles jest określany jako „bóg bydła” – patron hodowli bydła, płodności i bogactwa. W jednej słowackiej piosence Veles jest używany w znaczeniu „pasterz”: Veles pasł owce w chacie Bethlem.

Na związek Velesa z kultem zmarłych wskazuje szereg paraleli bałtyckich (welis – zmarli, welci – dusze zmarłych).Zwracając się do mitologii ludów bałtyckich, dowiadujemy się, że w starożytności czcili Velesa lub Vielona, ​​który opiekuje się duszami zmarłych.

Veles był przeciwny Perunowi. Na kijowskiej świątyni wśród bożków nie ma posągu Welesa, ale jego posąg stał na Podolu, dzielnicy handlowej. Badacze widzą w tym wskazanie na Velesa jako patrona handlu.

Z czasem bóg zwierząt gospodarskich, bogactwa, płodności, handlu przejął funkcje rolnicze. Chłopi z XIX wieku podarowali Volos ostatnie kłosy pozostawione na żniwnym polu.

Swarog. W mitologii wschodniosłowiańskiej duch ziemskiego ognia nazywa się Svarozhich, czyli synem Svaroga, boga niebiańskiego ognia. Kult Svaroga jest podobny do starożytnego greckiego kultu Hefajstosa. Svarog jest bogiem niebiańskiego ognia i jednocześnie dawcą dóbr kulturowych. Svarog, według starożytnej legendy, oddaje się pokojowi, oddając kontrolę swoim dzieciom – Dazhbogowi (bóg słońca) i Svarozhichowi.

Dażbog. Słowianie wierzyli, że Dazhbog mieszka daleko na wschodzie, gdzie znajduje się kraj wiecznego lata. Każdego ranka wyjeżdża swoim rydwanem ze złotego pałacu i okrąża niebo. Dazhbog jest porównywany ze starożytnym greckim Apollem. Istnieje przypuszczenie, że często używane wyrażenie „Nie daj Boże” jest odzwierciedleniem imienia Dazhbog (w języku staroruskim „dać” – „dazh”). Wschodniosłowiański Dazhbog odpowiada Dabog i Dajbog dla południowych Słowian i Dac’bog dla zachodnich.

Khors jest bogiem dysku słonecznego. Khors był bóstwem bliskim Dazhbogowi. Istnieją różne pisownie jego imienia: Khars, Khros, Khors. Starożytny Słowianin widział w słońcu potężnego dawcę światła i ciepła, boga, od którego zależały nie tylko żniwa i dobrobyt, ale także samo życie chłopa. Imię starożytnego Apolla w jednym ze staroruskich tłumaczeń jest podane jako Khors. Bóg słońca Khors został przedstawiony Słowianom jako wielki koń, biegnący po niebie ze wschodu na zachód.

Stribog. Niebiańskim bóstwem, należącym do grona najważniejszych bóstw słowiańskich, był Stribog. Striboga nazywano ojcem bogów, dziadkiem wiatrów. Być może Stribogowi przypisywano również władzę nad gwiazdami.

Yarilo (Yarila) – bóg wiosennej płodności. Pierwszy pomysł na temat kultu Yarila można uzyskać, jeśli zwrócimy się do danych językowych. Imię Yarilo, podobnie jak inne słowa z rdzeniem yar- (jar-), kojarzy się z ideą wiosennej płodności (wiosna, żarliwy – wiosna, ukraiński yar – wiosna), chleb (wiosna, yarina – jęczmień , owies), zwierzęta ( babka – yarovik, jasna).

Bóstwa żeńskie to Lada, Lel i Mokosh.

Żeńskie bóstwa płodności Łada i Lel . Imiona Lada i Lelya, bóstwa związane z płodnością, znajdują się w różnych starożytnościach pisanych i są dobrze znane w folklorze słowiańskim. Łada była czczona jako patronka małżeństw. Lel, w porównaniu z Ładą, zajmował skromniejsze miejsce w wierzeniach Słowian. Można ją uważać za boginię młodej zieleni. Mokosz– bóstwo żeńskie. Mokosh (Moksh, Mokosha, Makosh, Makesh, Mokusha, Makusha) jest jedynym bóstwem żeńskim, którego idol stał na szczycie wzgórza obok Perun, Khors, Dazhbog, Stribog, Simargl. Mokosz znany był nie tylko wśród Słowian wschodnich, ale także wśród Słowian zachodnich i południowych. Świadczy o tym słoweńska bajka o czarodziejce Mokoshce. Mokosz kojarzy się z deszczem, grzmotami, ogólnie z każdą złą pogodą. Zakłada się również jego związek z przędzeniem, tkaniem. Uważana jest za patronkę robótek ręcznych dla kobiet.

Simargl (Semargl) – bóstwo roślinności. „Opowieść o minionych latach” wymienia bożka Simargla wśród bożków świątyni księcia Włodzimierza. Wzmianki o Simargl (Smargl, Simargl, Sim-Regl, Sim i Rgl, Sim i Ergl) są bardzo nieliczne. Simargl – bóstwo nasion, kiełków, korzeni roślin; strażnik pędów i zieleni. Symbol „zbrojnego dobra”. Pośrednik między najwyższym bóstwem nieba i ziemi, Simargl miał wygląd „psa-ptaka” lub gryfa. Bóstwo pochodzenia irańskiego, Simargl przeszło do mitologii wschodniosłowiańskiej z systemu religijnego ludów mówiących po irańsku Morza Czarnego.

Wschodni Słowianie mieli wyobrażenia o istnieniu pozaziemskim. Na całym terytorium zamieszkałym przez plemiona słowiańskie znajdują się cmentarzyska i kurhany z pochówkami wypełnionymi różnymi rzeczami. Wszystko to wiąże się z pewnymi wyobrażeniami o życiu pozagrobowym. Przedchrześcijańskie wspólne słowiańskie słowo „raj” („iriy”) oznaczało piękny ogród, ale najwyraźniej nie był dostępny dla wszystkich. Istniało słowo „piekło”, prawdopodobnie oznaczające podziemie, do którego wpadały dusze zła.

Przedchrześcijańskie wierzenia dotyczące stosunku zmarłych do żywych istniały jeszcze bardzo długo po chrzcie. W wierzeniach wschodnich Słowian zmarłych podzielono na dwie kategorie: jedną kategorię – „czystych” zmarłych, którzy zmarli śmiercią naturalną (z powodu choroby, starości), tzw. “rodzice”; inna kategoria – „nieczyści”, martwi („zawstydzeni”) śmiercią nienaturalną (utopieni, czarownicy, którzy zginęli od pioruna, pijacy). Stosunek do tych dwóch kategorii zmarłych był zasadniczo różny: „rodziców” postrzegano jako patronów rodziny, otaczano ich czcią, a „hipoteki” obawiano się (za ich zdolność do wyrządzania krzywdy) i starano się je neutralizować. 

Kult „rodziców” to rodzinny (plemienny) kult przodków, zachowany jako pozostałość do dziś. Jednym ze śladów kultu przodków, który kiedyś istniał, jest fantastyczny wizerunek Chur, Shchur, a także wiara w brownie – patrona rodziny, w domu. Odmienny był stosunek do zmarłych „nieczystych”, którzy nie mieli nic wspólnego z kultem rodzinnym i klanowym. Po prostu bali się, a jednocześnie bali się nie ducha zmarłego, ale jego samego (metody radzenia sobie z „hipotekami” – kołek osiki itp.). „Nieczystym” zmarłym przypisywano zdolność wyrządzania krzywdy żywym ludziom, a także zły wpływ na pogodę. Takich “nieczystych” zmarłych nazywano “navi”, “navi”. Navi (nav – ucieleśnienie śmierci) – są to wrogie duchy zmarłych, początkowo – obcy, obcy, którzy umarli nie w swoim plemieniu, później – dusze pogan. Navi były uniwersalnymi szkodnikami – wszelkie zło i choroby uważano za ich sztuczki. Kronikarze wskazują sposób na ochronę przed marynarzami – nie wychodź na zewnątrz, gdy marynarze idą. Znany jest również rytuał uspokojenia navi: zapraszano ich do kąpieli, zostawiano im jedzenie i picie.

Oprócz kultów rodzinnych i plemiennych Słowianie wschodni posiadali także kulty gminne, związane przede wszystkim z rolnictwem. Kult rolniczy przejawiał się w postaci religijnych i mistycznych obrzędów i świąt poświęconych najważniejszym momentom kalendarza rolniczego, a następnie połączył się ze świętami kościelnymi chrześcijańskimi. Brak jednoznacznych źródeł nie pozwala stwierdzić, jakie bóstwo patronowało rolnictwu.

Według wyobrażeń Słowian wschodnich świat wokół zamieszkiwały także istoty nadprzyrodzone niższego rzędu – duchy natury. Duch – uosobieniem lasu był goblin, duch żywiołu wody – woda, duch polny – południe itp.

W społeczeństwie wschodniosłowiańskim nie było sztywnej hierarchii kultowej. Rytuał kultu rodzinnego i klanowego wykonywali głowy rodów i klanów. Kult publiczny został wysłany przez specjalnych magów. Archeolodzy odkryli kilka plemiennych miejsc kultu: w Kijowie (pod kościołem dziesięciny), w Nowogrodzie.

Wraz z przejściem do państwowych form życia Słowian wschodnich powstały warunki do przekształcenia kultów plemiennych w narodowe i państwowe. Według tradycji kronikarskiej, pierwszą próbę stworzenia ogólnonarodowego panteonu i kultu państwowego podjął książę kijowski Włodzimierz: w 980 r. wzgórz Kijowa i nakazał modlić się do nich i przynosić ofiary.

Idee pogańskie w zmodyfikowanej formie istnieją do dziś.